๑๓๐ ปี วันประสูติกรมหลวงพิษณุโลกประชานาถ -------------------------------------------------- วันที่ ๓ มีนาคม - ปี ๒๔๒๖ เป็นวันประสูติของจอมพล สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าจักรพงษ์ภูวนาถ กรมหลวงพิษณุโลกประชานาถ พระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว กับสมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ พระพันปีหลวง สมเด็จฯ เจ้าฟ้ากรมหลวงพิษณุโลกประชานาถ หรือ “ทูลกระหม่อมเล็ก” ได้ทรงศึกษาวิชาภาษาไทยและภาษาอังกฤษในพระบรมมหาราชวัง แล้วเข้าศึกษาในโรงเรียนนายร้อยมหาดเล็กตามพระราชประสงค์ของสมเด็จพระเจ้าซาร์นิโคลัสที่ 2 แห่งรัสเซีย หลังจากสำเร็จการศึกษา ทรงรับราชการทหารในตำแหน่งผู้ช่วยผู้บัญชาการกรมยุทธนาธิการ และเป็นเสนาธิการทหารบก โดยทรงริเริ่มจัดตั้งโรงเรียนเสนาธิการ ทรงเป็นผู้วางรากฐานการบินในเมืองไทย จนได้รับพระสมัญญานามว่า "พระบิดาแห่งกองทัพอากาศไทย" สมเด็จฯ เจ้าฟ้ากรมหลวงพิษณุโลกประชานาถ ทรงเสกสมรสกับพระชายาชาวรัสเซียชื่อ เอกาเทรินา (คัทริน) อิวานอฟนา เดนิตสกายา โดยมีพระโอรสพระองค์เดียวคือ นหม่อมเจ้าจุลจักรพงษ์ (พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจุลจักรพงษ์) ต่อมาใน พ.ศ. ๒๔๖๒ พระองค์ก็ได้ทรงหย่าขาดจากหม่อมคัทริน ขณะที่พระเจ้าวรวงศ์เธอพระองค์เจ้าจุลจักรพงษ์ มีพระชันษาได้ ๑๒ ปี ต่อมาพระองค์ก็ได้ทูลขอพระบรมราชานุญาตจะทำการสมรสกับหม่อมเจ้าหญิงชวลิตโอภาส รพีพัฒน์ พระธิดาในกรมหลวงราชบุรีดิเรกฤทธิ์ ต่อสมเด็จพระบรมราชชนนี และพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว แต่จะด้วยเหตุผลใดไม่ทราบชัด พระองค์ก็ไม่ได้ทรงรับพระบรมราชานุญาต แต่ทรงร่วมชีวิตกันโดยมิได้มีพิธีสมรส สมเด็จฯ เจ้าฟ้ากรมหลวงพิษณุโลกประชานาถ มีพระโอรสบุญธรรมหลายพระองค์ เช่น หม่อมเจ้าทองฑีฆายุ ทองใหญ่ หม่อมเจ้าวัลภากร วรวรรณ หม่อมเจ้าปรีดิเทพย์พงษ์ เทวกุล หม่อมเจ้าไตรทิพเทพสุต เทวกุล หม่อมเจ้านิวัทธวงศ์ เกษมสันต์ ฯลฯ ในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว สมเด็จฯ เจ้าฟ้ากรมหลวงพิษณุโลกประชานาถ ทรงมีตำแหน่งเป็นรัชทายาท ที่จะได้เป็นพระมหากษัตริย์พระองค์ต่อไป แต่ได้ทิวงคตเสียก่อนด้วยพระโรคพระปับผาสะ ขณะเสด็จไปประทับพักผ่อนพระวรกายที่สิงคโปร์ เมื่อวันที่ ๑๓ มิถุนายน ๒๔๖๓ พระชันษา ๓๗ ปี